Kif jaħdmu l-vaċċini
Il-vaċċini jaħdmu billi jgħallmu lis-sistema immunitarja kif tiġġieled marda f’każ li qatt tiġi f’kuntatt magħha. Dan inaqqas ħafna r-riskju ta’ mard serju jew ta’ tixrid ta’ marda lil ħaddieħor. Il-vaċċini jistgħu jipproteġu kontra marda waħda jew bosta mard. Xi drabi, jistgħu jingħataw vaċċini multipli fl-istess ħin sabiex jipproteġu kontra diversi mard.
Il-vaċċini jistgħu jipproteġu kontra marda waħda jew kontra bosta mard. Xi drabi, jistgħu jingħataw vaċċini multipli fl-istess ħin sabiex jipproteġu kontra diversi mard.
Il-biċċa l-kbira tal-vaċċini fihom forma mdgħajfa jew inattivata ta’ virus jew batterju, jew parti żgħira minnu, li jissejjaħ antiġene.
Meta persuna titlaqqam, is-sistema immunitarja tagħha tagħraf l-antiġene bħala barrani. Dan jattiva ċ-ċelloli immunitarji sabiex jipproduċu antikorpi u joħloq memorja tal-virus jew tal-batterju.
Aktar tard, jekk il-persuna tiġi f’kuntatt mal-virus jew mal-batterju proprju, is-sistema immunitarja tagħha tiftakru, u mbagħad tipproduċi l-antikorpi t-tajba u tattiva malajr iċ-ċelloli immunitarji korretti, sabiex joqtlu l-virus jew il-batterju. Dan jipproteġi lill-persuni mill-marda.
B’kuntrast ma’ dan, persuni li jsiru immuni billi taqbadhom il-marda proprja jistgħu jxerrduha lil oħrajn u jpoġġu lilhom infushom f’riskju ta’ kumplikazzjonijiet serji mill-marda.

Protezzjoni
Vaċċini differenti jwasslu għal livelli differenti ta’ protezzjoni. It-tul ta’ żmien tal-protezzjoni jvarja skont il-marda. Xi vaċċini jistgħu jipproteġu biss kontra marda għal perjodu qasir u jista’ jkollhom bżonn dożi booster; għal oħrajn, l-immunità tista’ ddum tul ħajjithom kollha.
It-tilqim mhux biss jipproteġi lin-nies li rċevew vaċċin. Dan jipproteġi wkoll indirettament lill-persuni mhux imlaqqma fil-komunità, billi jnaqqas ir-riskju ta’ esponiment għall-infezzjoni. Din hija magħrufa bħala immunità komunitarja (imsejħa wkoll immunità kollettiva).
Komponenti
Minbarra antiġene wieħed jew aktar, jistgħu jiżdiedu wkoll komponenti oħrajn sabiex jgħinu jżommu l-vaċċin stabbli u effettiv. Ir-regolaturi jiżguraw li dawn il-komponenti kollha jkunu sikuri.
Dawn il-komponenti jinkludu:
- stabbilizzaturi: sabiex il-komponenti tal-vaċċin jinżammu stabbli;
- aġġuvanti: dawn itejbu r-reazzjoni immunitarja għall-vaċċin billi jagħmlu r-reazzjoni aktar b’saħħitha, aktar rapida u aktar sostnuta maż-żmien – eżempju tagħhom huwa l-aluminju;
- eċċipjenti: dawn huma ingredjenti inattivi, bħall-ilma, jew il-klorur tas-sodju (sodium chloride, melħ), kif ukoll il-preżervattivi jew l-istabbilizzaturi li jgħinu lill-vaċċin jibqa’ l-istess matul il-ħżin, u b’hekk jinżamm attiv.
F’xi vaċċini, jista’ jkun hemm ukoll traċċi ta’ ammonti ta’ sustanzi oħrajn użati fil-proċess tal-manifattura, bħall-ovalbumina (proteina li tinsab fil-bajd) jew in-neomiċina (antibijotiku). Jekk dawn is-sustanzi jistgħu jikkawżaw reazzjoni f’individwi sensittivi jew allerġiċi, il-preżenza tagħhom tiġi ddikjarata fl-informazzjoni mogħtija lill-ħaddiema tal-kura tas-saħħa u lill-pazjenti.
Tipi ta’ vaċċini
Il-vaċċini bbażati fuq il-proteini fihom biċċiet żgħar ta’ virus jew batterji li ma humiex perikolużi iżda jgħinu lis-sistema immunitarja tagħraf u tiġġieled infezzjoni reali. Il-vaċċini kontra l-influwenza, it-tetnu u s-sogħla konvulżiva huma eżempji ta’ dan it-tip ta’ vaċċin u ilhom jintużaw għal bosta snin.
Dawn il-proteini, li jsiru f’laboratorju, jistimulaw biss is-sistema immunitarja u ma jikkawżawx infezzjoni jew mard.
Il-vaċċini abbażi ta’ proteini ta’ spiss ikun fihom sustanzi msejħa aġġuvanti. Dawn isaħħu r-reazzjoni tas-sistema immunitarja għall-vaċċin u jżidu l-protezzjoni.
vaċċini mRNA u vaċċini abbażi ta’ vettur virali fihom struzzjonijiet għaċ-ċelloli umani li jgħidulhom kif jagħmlu proteina antiġene. Dawn l-istruzzjonijiet jiġu f’waħda minn żewġ forom, jew bħala molekula msejħa aċidu ribonuklejku messaġġier jew mRNA, jew bħala virus li ma jagħmilx ħsara li jġorr informazzjoni ġenetika.
Meta persuna tirċievi wieħed minn dawn it-tipi ta’ vaċċini, iċ-ċelloli tagħha jsegwu dawn l-istruzzjonijiet u mbagħad jipproduċu l-proteina antiġene li s-sistema immunitarja tagħrafha bħala barranija, li tattiva ċelloli immunitarji u toħloq antikorpi.
L-ewwel erba’ vaċċini kontra l-COVID-19 awtorizzati fl-UE kienu vaċċini mRNA jew vaċċini abbażi ta’ vettur virali.
Inactivated vaccines contain viruses that have been inactivated (killed) in a lab using heat or chemicals.
Inactivated viruses cannot reproduce themselves or cause illness but can still produce an immune response in the body. When a person receives an inactivated vaccine, their immune system identifies the inactive viruses as foreign. This teaches the body to produce antibodies to fight the viruses off.
Live attenuated vaccines contain live viruses or bacteria that have been weakened by changing their DNA or by selecting weakest viruses or bacteria to include in the vaccine.
Weakened viruses and bacteria in live attenuated vaccines cannot cause disease but they can still produce an immune response in the body. When a person receives a live attenuated vaccine, the immune system identifies the weakened bacteria or viruses as foreign. This teaches the body to produce antibodies to fight off the bacteria or viruses.
Live attenuated vaccines produce a strong immune response that can last a long time. This means that fewer doses may be needed than for other types of vaccine.
Common live attenuated vaccines are the measles, mumps and Rubella (MMR) vaccine and the chickenpox vaccine.
The first vaccine ever developed was a live attenuated vaccine. This was a vaccine against smallpox, developed in 1798. Live attenuated vaccine technology is still used today in modern vaccines such as those for measles, chickenpox and yellow fever.
Toxoid vaccines contain toxins that have been inactivated and are therefore no longer toxic.
Toxins are chemicals produced by bacteria and that can cause some diseases, such as tetanus and diphtheria.
Toxoids are made in the lab by deactivating disease-causing toxins, using chemicals or heat.
Inactivated toxins in toxoid vaccines cannot cause illness but they can still produce an immune response in the body. When a person receives a toxoid vaccine, the immune system targets the deactivated toxins and learns how to neutralise them. This teaches the body how to deactivate the toxins and prevent disease in future.
Toxoid vaccines teach the body to combat the toxins produced by the bacteria rather than fight off the bacteria themselves.
Toxoid vaccines often include an adjuvant to make the response stronger.
Common toxoid vaccines are the ones used against tetanus and diphtheria.
Approvazzjoni tal-vaċċini fl-UE
Skopri kif l-awtoritajiet fl-Ewropa jittestjaw biex jiżguraw li l-vaċċini jkunu sikuri u effettivi qabel ma jiġu approvati għall-użu.
Il-benefiċċji tat-tilqim
Il-vaċċini kif jipproteġuna u kif iwaqqfu t-tixrid tal-marda? Skopri l-benefiċċji tagħhom għall-individwi u għall-komunità.
COVID-19 medicines
European Medicines Agency - Safety of COVID-19 vaccines