Rabiës
Wat is rabiës?
Rabiës (of hondsdolheid) is een virale infectie die het centrale zenuwstelsel aantast. Door vaccinatie en preventieve zorg kort na mogelijke blootstelling kan worden voorkomen dat symptomen optreden. Wanneer de symptomen van een infectie zichtbaar worden, is er geen genezing mogelijk en is de ziekte dodelijk.
Wereldwijd veroorzaakt het rabiësvirus jaarlijks tienduizenden sterfgevallen.
In een notendop:
- Rabiës is een infectie die van geïnfecteerde dieren op mensen kan worden overgedragen, meestal via een beet of een krab. Als er na infectie symptomen optreden, heeft de ziekte bijna altijd een dodelijke afloop.
- Rabiës is zeldzaam in Europa. In 2023 werd in de EU/EER één geval van rabiës bij een mens gemeld, het eerste geval sinds 2019, toen vijf gevallen werden gemeld (in drie van deze gevallen deed de infectie zich voor tijdens reizen buiten Europa). Wereldwijd houdt 99 % van de gevallen bij mensen verband met honden.
- Rabiës kan worden voorkomen door vaccinatie.
Wat zijn de symptomen van rabiës?
Na blootstelling kan het weken of zelfs maanden duren voordat de symptomen optreden. Wanneer de symptomen beginnen, verloopt de ziekte in meerdere fasen:
- tintelingen en/of gevoelloosheid rond de plek van de beet of krab die de infectie heeft veroorzaakt
- spierpijn
- misselijkheid en braken
- watervrees (benauwdheid bij het zien of aanraken van vloeistoffen) en angst voor lucht (benauwdheid bij het voelen van luchtstromen, zoals door een open raam of deur) als de ziekte eenmaal is begonnen.
Na de eerste symptomen zal ofwel een fase met razernij ofwel een fase met verlamming optreden, met veel ernstigere symptomen en altijd eindigend met de dood van de patiënt. De symptomen van deze fasen zijn:
razernij:
- extreme prikkelbaarheid of agressie
- rusteloosheid
- aanvallen
- hallucineren
- ijlen
- snelle hartslag
- spierkrampen
- gezichtsverlamming
- overmatige speekselvorming
verlamming:
- gevoel van zwakte dat begint bij de plek van de beet en zich over het hele lichaam verspreidt
- tintelingen en andere gewaarwordingen
- verlamde lichaamsdelen
- coma
Hoe kun je rabiës krijgen?
Rabiës kan op mensen worden overgedragen door blootstelling aan speeksel van een besmet dier, bijvoorbeeld door een beet of krab of wanneer een dier iemand likt rond de ogen, de mond of een open wond. Vrijwel alle gevallen van rabiës bij mensen in de wereld worden overgedragen door besmette honden, maar er zijn ook mensen besmet door vleermuizen.
Wie loopt risico op rabiës?
In de EU/EER is het onwaarschijnlijk dat mensen in contact komen met een besmet dier. Mensen die buiten de EU/EER reizen of mensen die werken met zoogdieren die de ziekte mogelijk kunnen overdragen, lopen echter een hoger risico.
Hoe kan rabiës worden voorkomen?
Vaccinatie kan bescherming bieden tegen rabiës. Het rabiësvaccin kan ook worden toegediend na blootstelling en vóór het optreden van de symptomen, waardoor de kans om ziek te worden kleiner wordt. Indien beschikbaar kan ook de toediening van immunoglobulinen worden overwogen, met name bij personen die vóór blootstelling niet zijn gevaccineerd.
Mensen die naar gebieden reizen waar het risico op blootstelling aanzienlijk is, moeten zich vóór de reis laten vaccineren.
Wonden door een beet moeten 15 minuten lang grondig worden gereinigd met zeep en vervolgens worden gedesinfecteerd.
Hoe wordt rabiës behandeld?
Wanneer de symptomen van rabiës eenmaal verschijnen, is er geen genezing mogelijk. Na blootstelling kan echter het rabiësvaccin worden toegediend om het lichaam te leren de infectie te bestrijden voordat het virus de hersenen bereikt. Mensen die vooraf niet waren gevaccineerd, hebben meer doses nodig.
Bij mensen die vóór de blootstelling niet waren gevaccineerd, kunnen ook antilichamen worden toegediend (zogenaamde immunoglobulinen tegen rabiës bij mensen) die helpen de infectie te bestrijden.