COVID-19

X’inhuma s-sintomi tal-COVID-19?

Is-sintomi jinkludu:

• deni;
• sogħla;
• dgħufija jew għeja ġenerali;
• bidla jew telf tat-togħma jew tax-xamm;
• uġigħ fil-griżmejn;
• uġigħ ta’ ras;
• uġigħ fil-muskoli;
• dijarea.

Is-severità tal-marda tvarja ħafna minn persuna għal oħra.

Xi persuni huma asintomatiċi, li jfisser li m'għandhom ebda sintomu.

F’każijiet serji, is-sintomi jistgħu jinkludu

• diffikultà fit-teħid tan-nifs jew qtugħ ta’ nifs;
• konfużjoni;
• uġigħ fis-sider.

Persuni b’sintomi severi jista’ jkollhom bżonn kura medika speċjalizzata u appoġġ speċjalizzat.

Xi persuni b’sintomi severi tal-COVID-19 jista’ jkollhom bżonn jiddaħħlu l-isptar għal din il-kura. Uħud mill-każijiet l-aktar severi jista’ jkollhom bżonn l kura intensiva, u b’mod partikolari, individwi anzjani jew dawk b’kundizzjonijiet sottostanti, jistgħu jmutu.

X’inhuma l-kumplikazzjonijiet tal-COVID-19?

Persuni b’sintomi severi li jaffettwaw il-passaġġi tan-nifs jista’ jkollhom bżonn jitqiegħdu fuq respiratur (appoġġ mekkaniku għall-ventilazzjoni). Xi pazjenti bil-COVID-19 huma wkoll f’riskju ogħla ta’ kumplikazzjonijiet relatati mal-koagulazzjoni tad-demm, bħal attakki ta’ puplesija jew attakki tal-qalb.

Il-probabbiltà li jkollhom bżonn jidħlu l-isptar hija ogħla għall-adulti akbar fl-età u għal dawk b’mard fit-tul jew b’kundizzjonijiet sottostanti.

X’inhi l-kundizzjoni ta’ wara l-COVID-19 jew il-COVID fit-tul?

Numru żgħir ta’ pazjenti jistgħu jbatu minn effetti fit-tul mill-infezzjoni SARS-CoV-2. Din hija magħrufa bħala kundizzjoni ta’ wara l-COVID-19, jew “COVID-19 twila”.

Is-sintomi jinkludu:

• telf tax-xamm jew tat-togħma;
• għeja;
• dgħufija ġenerali;
• qtugħ ta’ nifs;
• indeboliment konjittiv.

M'hemm ebda test għad-dijanjożi tal-kundizzjoni ta’ wara l-COVID-19 u s-sintomi jistgħu jdumu ġimgħat, xhur, jew aktar.  S'issa m’hemm ebda kura għal din il-kundizzjoni. Madankollu, l-evidenza tissuġġerixxi li l-individwi mlaqqma kontra l-COVID-19 aktarx ikollhom inqas sintomi tal-kundizzjoni ta’ wara l-COVID-19 x'jirrappurtaw.

Kif tinfirex il-COVID-19?

Il-virus SARS-CoV-2 jinfirex minn persuna għal oħra primarjament permezz ta’ partikoli rilaxxati fl-arja minn persuna b’infezzjoni (b’mod partikolari meta titkellem, tkanta, tgħajjat, tagħtas, tisgħol, eċċ.). Dawn il-partikoli mbagħad jistgħu jilħqu lil persuni oħrajn fil-qrib (normalment sa żewġ metri ’l bogħod), li jistgħu jeħduhom man-nifs.

It-trażmissjoni minn persuna b’infezzjoni għal oħra tista’ tibda jumejn qabel ma l-ewwel persuna tibda turi s-sintomi.

Normalment is-sintomi jdumu bejn ħamest ijiem sa sitt ijiem biex xi jibdew juru li xi ħadd ikun ġie infettat. Madankollu, dan jista’ jvarja bejn jum u ġimagħtejn.

Partikoli akbar (qtar) jistgħu wkoll jinżlu fuq l-uċuħ li persuni oħra jistgħu jmissu, u dan iwassal biex il-virus jmur fuq idejhom u dawn jieħdu l-infezzjoni meta jmissu għajnejhom, imneħirhom, jew ħalqhom. Madankollu, din ir-rotta ta’ trażmissjoni hija ħafna inqas komuni mit-trażmissjoni minn persuna għal oħra.

Min huwa f’riskju li taqbdu l-COVID-19?

Kulħadd huwa f’riskju li jieħu l-infezzjoni tal-COVID-19?

Madankollu, xi gruppi tal-popolazzjoni aktar għandhom ċans li jiżviluppaw mard serju. Dawn jinkludu persuni ta’ aktar minn 60 sena, nisa tqal, u dawk b’kundizzjonijiet tas-saħħa sottostanti, bħal:

• obeżità;
• pressjoni għolja tad-demm;
• dijabete;
• mard tal-qalb;
• mard fit-tul li jaffettwa l-pulmun u l-passaġġi tal-arja;
• kundizzjonijiet li jaffettwaw is-sistema nervuża;
• sistema immunitarja mdgħajfa.

Is-sintomi fl-adulti għandhom it-tendenza li jkunu iktar severi milli f'adulti żgħażagħ f'saħħithom u fit-tfal. Madankollu, dawk kollha li huma infettati xorta jistgħu jgħaddu l-virus lil oħrajn, u xi adulti aktar żgħażagħ u tfal iżgħar jistgħu jiżviluppaw ukoll mard serju.

Spazji ġewwa ffullati jipprovdu opportunitajiet għall-COVID-19 biex tinfirex malajr: eżempji ta’ postijiet fejn kien hemm tifqigħat sinifikanti huma l-ħabsijiet, iċ-ċentri tal-migranti u l-impjanti tal-ipproċessar tal-ikel.

Il-COVID-19 kif tista’ tiġi evitata?

L-aktar mod effettiv biex tiġi evitata l-COVID-19 huwa permezz tat-tilqim. Persuni li huma mlaqqma għandhom inqas ċans li jkollhom mard serju jew li jkollhom bżonn jiddaħħlu l-isptar. Din hija r-raġuni għaliex l-awtoritajiet tas-saħħa pubblika jħeġġu lill-individwi kollha f’riskju ta’ mard sever biex jieħdu l-vaċċin kontra l-COVID-19.

Il-ħasil tal-idejn ta’ spiss bis-sapun u bl-ilma jew bl-użu ta’ soluzzjonijiet ibbażati fuq l-alkoħol jgħin ukoll biex jiġi evitat it-trasferiment tal-virus mill-idejn għal ġol-ġisem mill-għajnejn, mill-imnieħer jew mill-ħalq.

Vaċċini awtorizzati għall-użu fl-Unjoni Ewropea

Diversi vaċċini huma awtorizzati għall-użu fl-UE. Lista tal-vaċċini awtorizzati kontra l-COVID-19 tista’ tinstab hawnhekk: Il-mediċini kontra l-COVID-19 | L-Aġenzija Ewropea għall-Mediċini (EMA)

Kif jiġi ttrattat il-COVID-19?

Mediċini antivirali li jimmiraw direttament il-virus SARS-CoV-2 huma disponibbli. Dawn il-mediċini jintużaw biex jittrattaw infezzjoni bikrija f’persuni f’riskju għoli li jiżviluppaw mard sever, biex jiġi evitat li l-marda tmur għall-agħar.

Il-mediċini antivirali jistgħu jiffurmaw parti minn għażliet ta’ trattament ta’ appoġġ kliniku usa’ − eż. appoġġ bl-ossiġnu, li jingħata fid-diskrezzjoni tat-timijiet mediċi inkarigati mill-kura tal-individwu.

Għall-informazzjoni l-aktar reċenti dwar it-trattamenti tal-COVID-19, żur is-sit web tal-Aġenzija Ewropea għall-Mediċini (EMA): Trattamenti u vaċċini għall-COVID-19 jew is-sit web tal-Kummissjoni Ewropea:  Trattamenti għall-COVID-19 (europa.eu)