Wścieklizna
Czym jest wścieklizna?
Wścieklizna jest chorobą wirusową atakującą ośrodkowy układ nerwowy. Szczepienia i opieka profilaktyczna tuż po potencjalnym zakażeniu mogą zapobiec wystąpieniu objawów. Jeśli wystąpią objawy choroby, nie ma na nią lekarstwa i jest śmiertelna.
Na całym świecie wirus wścieklizny powoduje dziesiątki tysięcy zgonów każdego roku.
W skrócie
- Wścieklizna to choroba, która może przenosić się z zakażonych zwierząt na ludzi, zwykle przez ugryzienie lub zadrapanie. Jeśli po zakażeniu pojawią się objawy, prawie zawsze jest ono śmiertelne.
- Wścieklizna w Europie występuje rzadko. W 2023 r. na terytorium UE/EOG odnotowano jeden przypadek wścieklizny u człowieka – pierwszy od 2019 r., kiedy zgłoszono pięć przypadków (w trzech z nich do zakażenia doszło podczas podróży poza Europą). Na całym świecie 99% przypadków zachorowań u ludzi związanych jest z psami.
- Wściekliźnie można zapobiec poprzez zaszczepienie się.
Dowiedz się więcej o szczepionce przeciw wściekliźnie w miejscu, w którym aktualnie się znajdujesz.
Jakie są objawy wścieklizny?
Objawy mogą wystąpić wiele tygodni, a nawet miesięcy po ekspozycji. Po wystąpieniu objawów choroba postępuje w kilku fazach:
- mrowienie lub drętwienie skóry wokół miejsca ugryzienia lub zadrapania, które spowodowało zakażenie,
- bóle mięśni,
- nudności i wymioty,
- wodowstręt (niepokój na widok płynów lub kontaktu z nimi) i aerofobia (niepokój związany z odczuciem powiewu wiatru/powietrza, np. przy otwartych oknach lub drzwiach) – po wystąpieniu choroby.
Po wystąpieniu początkowych objawów wścieklizna przechodzi do fazy gwałtownej lub porażennej, w której pojawiają się znacznie poważniejsze objawy i które zawsze kończą się śmiercią pacjenta. Objawy występujące w tych fazach to:
Faza gwałtowna:
- skrajne pobudzenie lub agresja,
- niepokój psychoruchowy,
- drgawki,
- halucynacje,
- delirium,
- przyspieszenie akcji serca,
- drżenie mięśni,
- porażenie twarzy,
- nadmierne ślinienie.
Faza porażenna:
- osłabienie, które zaczyna się od miejsca ugryzienia i rozprzestrzenia się na całe ciało,
- mrowienie i inne odczucia,
- porażenie,
- śpiączka.
Jak można zarazić się wścieklizną?
Wścieklizna może przenosić się na ludzi poprzez kontakt ze śliną zakażonego zwierzęcia, na przykład jeśli zwierzę ugryzie lub zadrapie człowieka bądź poliże go w okolicy oczu, ust lub otwartej rany. Praktycznie wszystkie przypadki wścieklizny u ludzi na całym świecie są przenoszone przez zakażone psy, ale nietoperze są również odpowiedzialne za zakażanie ludzi.
Kto jest narażony na ryzyko zarażenia się wścieklizną?
Na terytorium UE/EOG styczność z zakażonym zwierzęciem jest mało prawdopodobna. Jednak osoby podróżujące poza UE/EOG lub pracujące ze ssakami, które są potencjalnymi nosicielami, są bardziej narażone na ryzyko.
Jak można zapobiegać wściekliźnie?
Szczepienia mogą chronić przed wścieklizną. Szczepionkę przeciw wściekliźnie można także podać po ekspozycji, przed wystąpieniem objawów, co zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania. W miarę dostępności można również rozważyć podanie immunoglobulin, w szczególności osobom, które nie zostały zaszczepione przed ekspozycją.
Osoby podróżujące do miejsc, w których ryzyko ekspozycji jest znaczne, powinny upewnić się, że zostały zaszczepione przed podróżą.
Rany po ugryzieniach należy dokładnie myć mydłem przez 15 minut, a następnie zdezynfekować.
Jak leczy się wściekliznę?
Po wystąpieniu objawów wścieklizny nie ma leku na tę chorobę. Po ekspozycji można jednak podać pacjentom szczepionkę przeciw wściekliźnie, aby nauczyć organizm walczyć z chorobą, zanim dotrze ona do mózgu. Osoby, które nie były wcześniej zaszczepione, będą potrzebowały większej liczby dawek.
Osobom, które nie zostały zaszczepione przed ekspozycją, można również podać przeciwciała (tzw. ludzkie immunoglobuliny przeciw wściekliźnie), które pomagają zwalczyć chorobę.