1. Baile
  2. Maidir le vacsaíní
  3. An chaoi a n‑oibríonn vacsaíní

How vaccines work

Vaccines work by teaching the immune system how to fight off a disease in case it ever comes into contact with it. This greatly reduces the risk of becoming seriously ill or spreading a disease to others. Vaccines can protect against one or multiple diseases. Sometimes, multiple vaccines may be given at once to protect against several diseases.

Vaccines can protect against either one or multiple diseases. Sometimes, multiple vaccines may be given at once to protect against several diseases.

Most vaccines contain a weakened or an inactivated form of a virus or bacterium, or a small part of it, called an antigen.

When a person gets vaccinated, their immune system recognises the antigen as foreign. This activates immune cells to produce antibodies and create a memory of the virus or bacterium. 

Later, if the person comes into contact with the actual virus or bacterium, their immune system will remember it, and then produce the right antibodies and activate the right immune cells quickly, to kill the virus or bacterium. This protects the person from the disease.

In contrast, people who become immune by getting the actual disease can spread it to others and put themselves at risk of serious complications from the disease.

How vaccines work
1. Antaigin 2. Antasubstaintí 3. Freagairt imdhíonachta

Protection

Different vaccines bring about different levels of protection. The duration of protection varies depending on the disease. Some vaccines can only protect against a disease for a short period and may need booster doses; for others, immunity can last a lifetime.

Vaccination not only protects people who have received a vaccine. It also indirectly protects unvaccinated people in the community, by decreasing the risk of exposure to infection. This is known as community immunity (also called herd immunity).

Components

In addition to one or more antigens, other components can also be added to help keep the vaccine stable and effective. Regulators make sure that all these components are safe.

These components include:

  • stabilisers: to keep vaccine components stable;
  • adjuvants: these improve the immune response to the vaccine by making the response stronger, faster and more sustained over time – an example of which is aluminium;
  • excipients: these are inactive ingredients, like water, or sodium chloride (salt), as well as preservatives or stabilisers that help the vaccine remain unchanged during storage, keeping it active.

In some vaccines, there may also be trace amounts of other substances used in the manufacturing process, such as ovalbumin (a protein found in eggs) or neomycin (an antibiotic). If these substances might cause a reaction in sensitive or allergic individuals, their presence is declared in the information given to healthcare workers and patients.

Cineálacha vacsaíní

Tá móilín i vacsaíní mRNA ar a dtugtar aigéad ribeanúicléasach teachtaire (mRNA) a thugann treoracha dár gcealla maidir le conas troid in aghaidh galair.

Nuair a théann an mRNA atá sa vacsaín isteach inár gcealla, cuireann sé treoracha ar fáil chun próitéin neamhdhíobhálach a dhéanamh a mheaitseálann cuid den víreas a bhfuil an vacsaín deartha chun cosaint a thabhairt uirthi. 

Toisc go dtugtar treoracha le vacsaíní mRNA chun píosa beag den víreas a dhéanamh, ní féidir leo a bheith ina gcúis le tinneas. 

Tar éis dár gcealla tosú ar an bpróitéin a dhéanamh, aithníonn ár gcóras imdhíonachta mar choimhthíoch í, rud lena ngníomhachtaítear cealla imdhíonachta agus lena gcruthaítear antasubstaintí. Traenálann an próiseas sin ár gcóras imdhíonachta chun víris ina bhfuil an phróitéin sin a chomhrac, rud a chiallaíonn má thagann an corp ar an bhfíorvíreas, is fearr a bheidh sé in ann troid in aghaidh an ionfhabhtaithe.

Tá víreas neamhdhíobhálach i vacsaíní veicteora víreasaigh a sheachadann cuid bheag de chód géiniteach víris ar cúis le galair é chuig ár gcealla. Cé nach féidir leis an gcód sin sinn a dhéanamh tinn, is féidir leis freagairt imdhíonachta a spreagadh trí mhúineadh dár gcóras conas troid in aghaidh galair.

Is féidir le vacsaíní veicteora víreasaigh freagairt láidir imdhíonachta a spreagadh, rud a chiallaíonn gur féidir leo ardleibhéal cosanta ar ionfhabhtú nó ar ghalar tromchúiseach a chur ar fáil. 

Is éard atá i vacsaíní díghníomhaithe víris atá díghníomhaithe (nó maraithe) i saotharlann trí theas nó trí cheimiceáin a úsáid.

Ní féidir le víris dhíghníomhaithe iad féin a atáirgeadh ná a bheith ina gcúis le breoiteacht ach is féidir leo a bheith ina gcúis le freagairt imdhíonachta sa chorp, ámh. Nuair a fhaigheann duine vacsaín dhíghníomhaithe, sainaithníonn a chóras imdhíonachta na víris neamhghníomhacha mar víris choimhthíocha. Ar an dóigh sin, múintear don chorp antasubstaintí a tháirgeadh chun troid in aghaidh na víris.

I vacsaíní caolaithe beo tá víris bheo nó baictéir bheo atá lagaithe trína DNA a athrú nó trí na víris nó na baictéir is laige a roghnú lena gcur san áireamh sa vacsaín.

Ní féidir le víris ná le baictéir lagaithe i vacsaíní caolaithe beo galar a chruthú ach is féidir leo a bheith ina gcúis le freagairt imdhíonachta sa chorp. Nuair a fhaigheann duine vacsaín chaolaithe bheo, sainaithníonn an córas imdhíonachta na baictéir nó na víris lagaithe mar víris choimhthíocha. Ar an dóigh sin, múintear don chorp antasubstaintí a tháirgeadh chun troid in aghaidh na mbaictéar nó na víreas. 

Cruthaíonn vacsaíní caolaithe beo freagairt láidir imdhíonachta a d’fhéadfadh maireachtáil ar feadh i bhfad. Ciallaíonn sé sin go bhféadfadh ní ba lú dáileog a bheith ag teastáil ná mar a bheadh i gcás cineálacha eile vacsaíní.

Is vacsaíní caolaithe beo coitanta iad an vacsaín bhruitíní, an vacsaín leicní, an vacsaín Rubella (MMR) agus an vacsaín deilgní.

Vacsaín chaolaithe bheo ab ea an chéad vacsaín a forbraíodh riamh. Vacsaín in aghaidh bolgaí a bhí ann, a forbraíodh in 1798. Úsáidtear teicneolaíocht na vacsaíne caolaithe beo sa lá atá inniu ann i vacsaíní nua-aimseartha amhail an vacsaín bhruitíní, an vacsaín deilgní agus an vacsaín fiabhrais bhuí. 

Tá tocsainí a díghníomhaíodh le fáil i vacsaíní tocsóidigh agus dá bhrí sin níl siad tocsaineach a thuilleadh.

Is ceimiceáin iad tocsainí a tháirgeann baictéir agus a d’fhéadfadh a bheith ina gcúis le roinnt galar, amhail teiteanas agus diftéire, mar shampla. 

Déantar tocsainí sa tsaotharlann trí thocsainí is cúis le galar a dhíghníomhachtú trí úsáid a bhaint as ceimiceán nó teas.

Ní féidir le tocsainí díghníomhaithe i vacsaíní tocsóidigh a bheith ina gcúis le breoiteacht ach is féidir leo a bheith ina gcúis le freagairt imdhíonachta sa chorp freisin. Nuair a fhaigheann duine vacsaín tocsóidigh, díríonn a gcóras imdhíonachta ar na tocsainí díghníomhachtaithe agus foghlaimíonn sé conas iad a neodrú. Ar an dóigh sin, múintear don chorp conas na tocsainí a dhíghníomhachtú agus conas galar a chosc as sin amach.

Múineann vacsaíní tocsóidigh don chorp dul i ngleic leis na tocsainí a tháirgeann na baictéir seachas troid in aghaidh na mbaictéar féin.

Is minic a bhíonn aidiúvach i vacsaíní tocsóidigh chun an fhreagairt a neartú.

I measc na vacsaíní tocsóidigh is coitianta tá na vacsaíní a úsáidtear i gcoinne teiteanais agus diftéire.

Formheas vacsaíní san Aontas

Faigh tuilleadh eolais maidir leis an gcaoi a ndéanann údaráis san Eoraip tástáil chun a chinntiú go mbíonn vacsaíní sábháilte agus éifeachtach sula gceadaítear iad lena n‑úsáid.

Buntáistí an vacsaínithe

Conas a chosnaíonn vacsaíní sinn agus conas a chuireann siad cosc ar scaipeadh galar? Faigh tuilleadh eolais maidir leis na buntáistí a bhaineann leo do dhaoine aonair agus don phobal araon.