How vaccines work
Vaccines work by teaching the immune system how to fight off a disease in case it ever comes into contact with it. This greatly reduces the risk of becoming seriously ill or spreading a disease to others. Vaccines can protect against one or multiple diseases. Sometimes, multiple vaccines may be given at once to protect against several diseases.
Vaccines can protect against either one or multiple diseases. Sometimes, multiple vaccines may be given at once to protect against several diseases.
Most vaccines contain a weakened or an inactivated form of a virus or bacterium, or a small part of it, called an antigen.
When a person gets vaccinated, their immune system recognises the antigen as foreign. This activates immune cells to produce antibodies and create a memory of the virus or bacterium.
Later, if the person comes into contact with the actual virus or bacterium, their immune system will remember it, and then produce the right antibodies and activate the right immune cells quickly, to kill the virus or bacterium. This protects the person from the disease.
In contrast, people who become immune by getting the actual disease can spread it to others and put themselves at risk of serious complications from the disease.
Protection
Different vaccines bring about different levels of protection. The duration of protection varies depending on the disease. Some vaccines can only protect against a disease for a short period and may need booster doses; for others, immunity can last a lifetime.
Vaccination not only protects people who have received a vaccine. It also indirectly protects unvaccinated people in the community, by decreasing the risk of exposure to infection. This is known as community immunity (also called herd immunity).
Components
In addition to one or more antigens, other components can also be added to help keep the vaccine stable and effective. Regulators make sure that all these components are safe.
These components include:
- stabilisers: to keep vaccine components stable;
- adjuvants: these improve the immune response to the vaccine by making the response stronger, faster and more sustained over time – an example of which is aluminium;
- excipients: these are inactive ingredients, like water, or sodium chloride (salt), as well as preservatives or stabilisers that help the vaccine remain unchanged during storage, keeping it active.
In some vaccines, there may also be trace amounts of other substances used in the manufacturing process, such as ovalbumin (a protein found in eggs) or neomycin (an antibiotic). If these substances might cause a reaction in sensitive or allergic individuals, their presence is declared in the information given to healthcare workers and patients.
Rodzaje szczepionek
Szczepionki mRNA zawierają cząsteczkę zwaną informacyjnym kwasem rybonukleinowym (mRNA), który przekazuje naszym komórkom instrukcje dotyczące walki z chorobą.
Po wniknięciu zawartego w szczepionce mRNA do komórek, przekazywane są instrukcje do wytworzenia nieszkodliwego białka, pasującego do części wirusa, przed którym szczepionka ma chronić.
Ponieważ szczepionki mRNA przekazują instrukcje do wytworzenia niewielkiego fragmentu wirusa, nie mogą wywołać choroby.
Komórki zaczynają wytwarzać to białko, a układ odpornościowy rozpoznaje je jako obce, aktywując komórki odpornościowe i wytwarzając przeciwciała. Proces ten szkoli układ odpornościowy w zwalczaniu wirusów zawierających to białko, co oznacza, że jeśli organizm napotka prawdziwego wirusa, będzie w stanie lepiej zwalczyć infekcję.
Szczepionki wektorowe zawierają nieszkodliwy wirus, który dostarcza do komórek niewielki fragment kodu genetycznego wirusa wywołującego chorobę. Sam kod ten nie może wywołać choroby, jednak jest w stanie uruchomić reakcję immunologiczną i nauczyć organizm, jak zwalczać chorobę.
Szczepionki wektorowe są w stanie wywołać silną odpowiedź immunologiczną, co oznacza, że mogą zapewnić wysoki poziom ochrony przed infekcją lub ciężką chorobą.
Szczepionki inaktywowane zawierają wirusy, które zostały inaktywowane (zabite) w laboratorium przy użyciu ciepła lub substancji chemicznych.
Inaktywowane wirusy nie są w stanie rozmnażać się ani powodować chorób, ale nadal mogą wywoływać odpowiedź immunologiczną w organizmie. Po podaniu inaktywowanej szczepionki danej osobie, jej układ odpornościowy identyfikuje nieaktywne wirusy jako obce. W ten sposób organizm uczy się wytwarzać przeciwciała w celu zwalczania wirusów.
Żywe szczepionki atenuowane zawierają żywe wirusy lub bakterie, które zostały osłabione poprzez zmianę ich DNA albo wybranie najsłabszych wirusów lub bakterii do włączenia do szczepionki.
Osłabione wirusy i bakterie w żywych atenuowanych szczepionkach nie są w stanie wywołać choroby, lecz mogą wywoływać odpowiedź immunologiczną w organizmie. Układ odpornościowy osoby otrzymującej żywą atenuowaną szczepionkę rozpoznaje osłabione bakterie lub wirusy jako obce, co z kolei uczy organizm wytwarzać przeciwciała w walce z bakteriami lub wirusami.
Żywe atenuowane szczepionki wywołują silną odpowiedź immunologiczną, która może utrzymywać się przez długi czas. Oznacza to, że może być potrzebna mniejsza liczba dawek niż w przypadku innych rodzajów szczepionek.
Popularnymi żywymi szczepionkami atenuowanymi są np. szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce (MMR) oraz szczepionka przeciw ospie wietrznej.
Żywa szczepionka atenuowana była pierwszą opracowaną w historii szczepionką. Była to szczepionka przeciw ospie, opracowana w 1798 r. Technologia żywych szczepionek atenuowanych jest nadal wykorzystywana w nowoczesnych szczepionkach, takich jak szczepionki przeciwko odrze, ospie wietrznej i żółtej febrze.
Szczepionki toksoidowe zawierają toksyny, które zostały inaktywowane i w związku z tym nie są już toksyczne.
Toksyny to substancje chemiczne wytwarzane przez bakterie, które mogą powodować niektóre choroby, takie jak tężec i błonica.
Toksoidy wytwarzane są w laboratorium poprzez dezaktywację toksyn wywołujących choroby, przy użyciu substancji chemicznych lub ciepła.
Inaktywowane toksyny w szczepionkach toksoidowych nie są w stanie powodować choroby, ale mogą wywołać reakcję immunologiczną w organizmie. Układ odpornościowy osoby przyjmującej szczepionkę toksoidową identyfikuje dezaktywowane toksyny i uczy się je neutralizować. W ten sposób organizm uczy się, jak dezaktywować toksyny i zapobiegać chorobom w przyszłości.
Szczepionki toksoidowe uczą organizm zwalczać toksyny wytwarzane przez bakterie, a nie zwalczać same bakterie.
Szczepionki toksoidowe często zawierają adiuwant, który wzmacnia odpowiedź.
Popularnymi szczepionkami toksoidowymi są szczepionki stosowane przeciw tężcowi i błonicy.
Zatwierdzanie szczepionek w UE
Informacje, jak właściwe organy w Europie przeprowadzają testy, których celem jest zapewnienie bezpieczeństwa i skuteczności szczepionek przed ich zatwierdzeniem do stosowania.
Korzyści ze szczepień
W jaki sposób szczepionki chronią nas i zapobiegają rozprzestrzenianiu się choroby? Informacje na temat korzyści dla poszczególnych osób i społeczności.
COVID-19 medicines
European Medicines Agency - Safety of COVID-19 vaccines