Deilgneach (varicella).
Cad is deilgneach ann?
Is ionfhabhtú víreasach an-choitianta í deilgneach, ar a dtugtar varicella freisin. De ghnáth bíonn sí ina cúis le siomptóim éadroma agus is fearr aithne uirthi mar chúis le gríos tochasach cosúil le spuaic ar an gcraiceann. Beidh tionchar aige ar fhormhór na leanaí nach bhfuil vacsaínithe sula mbeidh siad 10 mbliana d'aois. Tar éis biseach ó dheilgneach, fanann an víreas suanach (gan siomptóim) sa chorp agus is minic a bhíonn sé ina chúis le deir níos déanaí sa saol.
Tá vacsaín deilgní san áireamh i roinnt tíortha AE/LEE ina sceidil vacsaínithe náisiúnta.
Sracfhéachaint. Deilgneach san Eoraip
- Galar an chraicinn arb é víreas is cúis leis
- Scaipeann deilgneach tríd an aer nó trí theagmháil dromchlaí éillithe
- Meastar go mbíonn na milliúin cás di ann i measc leanaí gach bliain
- Bíonn tionchar ag 90 % de chásanna den deilgneach san Eoraip ar leanaí nó déagóirí faoi bhun 15 bliana d’aois.
- Is féidir deilgneach a chosc trí vacsaíniú.
Cad iad siomptóim deilgní?
Tá siomptóim deilgní an-inaitheanta mar gheall ar an ngríos a chruthaíonn sí. D'fhéadfadh gach siomptóm craicinn a bheith ann ag an am céanna. De ghnáth ní bhíonn sí le feiceáil ar bhosa na lámh ná ar bhoinn na gcos. Nuair a bheidh siad ionfhabhtaithe, rachaidh daoine trí shraith de shiomptóim:
- Fiabhras
- Tuirse
- Tinneas cinn
- Tinneas goile
- Gríos craicinn
- Cnapáin chraicinn atá líonta le sreabhán
- Gearbóga de bharr bhriseadh na spuaiceanna
- Craiceann balscóideach
- Screamh in áiteanna
- Coilm chraicinn.
Cad iad aimhréidheanna deilgní?
Tá deilgneach is coitianta i measc leanaí agus de ghnáth glanann sé léi féin. Mar sin féin, d'fhéadfadh sí a bheith ina cúis le siomptóim agus le haimhréidheanna níos tromchúisí i measc daoine fásta, go háirithe i measc daoine torracha agus daoine a bhfuil córais imdhíonachta lagaithe acu. Tá aimhréidheanna an-annamh ach d'fhéadfadh na nithe seo a leanas a bheith san áireamh:
- Ionfhabhtú baictéarach an chraicinn nó na fola.
- Niúmóine (ionfhabhtú agus athlasadh na scamhóg)
- Fadhbanna le téachtadh fola
- Fadhbanna ae
- Einceifealaíteas (at agus athlasadh na hinchinne)
- Cerebellitis (siondróm athlastach is cúis le mífheidhmiú inchinne)
Conas a scaiptear deilgneach?
Tá an víreas is cúis le deilgneach an-tógálach, agus bíonn 96% de dhaoine nach bhfuil imdhíonach trí vacsaíniú nó trí ionfhabhtú roimhe sin ionfhabhtaithe tar éis nochtaithe. Leathnaíonn deilgneach trí theagmháil fhisiciúil le duine ionfhabhtaithe nó trí aer a análú in aice le duine ionfhabhtaithe, nó trí dhromchlaí a raibh duine ionfhabhtaithe i dteagmháil leo.
Cé atá i mbaol deilgneach a tholgadh?
Is féidir le duine ar bith ionfhabhtú deilgní a tholgadh ag aois ar bith, cé go bhfuil sé is coitianta i measc leanaí neamhvacsaínithe faoi bhun 10 mbliana d'aois.
Tá baol níos mó ag baint le deilgneach do dhaoine torracha mar is dóichí go bhforbróidh siad galar tromchúiseach agus aimhréidheanna mar thoradh ar ionfhabhtú. D’fhéadfadh sí an baol a bhaineann le breith anabaí a mhéadú agus í a scaipeadh chuig an leanbh sa bhroinn freisin – riocht ar a dtugtar ‘varicella ó bhroinn.’ Is annamh a bhíonn varicella ó bhroinn ann ach is féidir leis a bheith ina chúis le míchumais fhisiciúla agus foghlama dhiana ar feadh an tsaoil.
Conas is feidir deilgneach a chosc?
Is é an vacsaíniú an bealach is éifeachtaí chun deilgneach a chosc. Tá vacsaín dheilgní mar chuid de sceideal vacsaínithe óige i roinnt Ballstát AE/LEE.
Trí theagmháil le daoine a bhfuil deilgneach nó deir orthu (is cúis leis an víreas céanna) a sheachaint, is féidir an baol a bhaineann leis an víreas a tholgadh a laghdú. Is féidir le daoine a bhfuil deilgneach orthu í a scaipeadh cheana féin sna laethanta sula bhforbróidh siad an gríos tipiciúil, rud a fhágann go mbeidh sé níos deacra daoine atá tinn a sheachaint.
Conas a chuirtear cóireáil ar dheilgneach?
Os rúd é go nglanann deilgneach léi féin de ghnáth, níl aon chóireáil ar leith ag teastáil mar bíonn biseach ar dhaoine leo féin. Is féidir úsáid a bhaint as míochainí thar an gcuntar chun fiabhras a laghdú, nó as ungadh chun tochas ón ngríos a laghdú, chun daoine a dhéanamh níos compordaí. Moltar gan loit chraicinn a thochas chun coilm a chosc.
Níor chóir aspairín a thabhairt do leanaí/déagóirí atá níos óige ná 18 mbliana d'aois nuair a bhíonn deilgneach orthu mar d'fhéadfadh riocht contúirteach ar a dtugtar siondróm Reye a bheith mar thoradh air seo.