Il-gattone

Skeda Informattiva

X’inhu l-gattone? 

Il-gattone huwa infezzjoni virali l-aktar magħrufa li tikkawża nefħa bl-uġigħ tal-glandoli salivarji fuq in-naħa tal-wiċċ u taħt il-widnejn.

Il-vaċċin tal-gattone ilu parti mill-iskedi ta’ rutina tat-tilqim fit-tfulija f’ħafna pajjiżi tal-UE/taż-ŻEE sa mit-tmeninijiet u issa jinsab fil-pajjiżi kollha tal-UE/taż-ŻEE llum, u dan wassal għal tnaqqis sinifikanti fl-għadd ta’ każijiet irrappurtati.

At a glance

  • An infection caused by a virus that causes painful swelling of the salivary glands around the face.
  • Around 10 000 cases every year
  • Vaccination can prevent mumps and the complications it can cause

Find out more about the mumps vaccine in your country.

Mumps swollen gland

X’inhuma s-sintomi tal-gattone?

L-aktar sintomu rikonoxxibbli tal-gattone huwa nefħa bl-uġigħ tal-glandoli “parotid” fuq in-naħa tal-wiċċ, taħt il-widnejn. Dan jista’ jaffettwa biss naħa waħda jew iż-żewġ naħat tal-wiċċ. Il-gattone jista’ jikkawża wkoll: 

  • Deni
  • Uġigħ ta' ras
  • Uġigħ fil-ġogi
  • Nuqqas ta’ aptit

Dawn is-sintomi spiss jiġu l-ewwel u n-nefħa tidher aktar tard. Għalkemm is-sintomi tal-gattone huma ġeneralment ħfief, għandu ħafna sintomi li huma komuni ma’ infezzjonijiet aktar serji.

X’inhuma l-kumplikazzjonijiet tal-gattone? 

F’każijiet rari, il-gattone jista’ jikkawża kumplikazzjonijiet potenzjalment ta’ periklu għall-ħajja jew ħsara dejjiema bħal:  

  • Meninġite (infjammazzjoni tal-membrana ta’ madwar il-moħħ u l-korda spinali)
  • Enċefalite (infjammazzjoni tal-moħħ) 
  • Subfertilità (diffikultà fil-konċepiment)
  • Nuqqas ta’ smigħ f’widna waħda jew fiż-żewġ widnejn
  • Pankreatite akuta (infjammazzjoni tal-glandola li tgħin lill-ġisem jiddiġerixxi l-ikel u jirregola z-zokkor fid-demm)

Il-gattone huwa assoċjat wkoll ma’ riskju miżjud ta’ korriment jekk persuna tqila tikkuntratta l-virus matul l-ewwel tliet xhur ta’ tqala. 

Mumps clusters

Kif jittieħed il-gattone?

Il-gattone huwa kkawżat minn virus. Dan jittieħed minn qtajriet żgħar ta’ fluwidu li persuna infettata tirrilaxxa meta tisgħol, tagħtas jew titkellem. Dawn il-qtajriet jistgħu joqogħdu fuq l-uċuħ bħall-pumijiet tal-bibien. 

Persuni infettati bil-virus tal-gattone x’aktarx li jgħadduh lill-ħaddieħor qabel ma jiżviluppaw is-sintomi. Dan jagħmilha diffiċli li jiġu evitati l-persuni infettivi.

Min huwa f’riskju tal-gattone?

Kulħadd jista’ jiġi infettat bil-gattone fi kwalunkwe età.

Għalkemm il-maġġoranza tal-persuni fl-Ewropa huma mlaqqma, xi drabi t-tifqigħat tal-gattone jseħħu f’postijiet fejn in-nies ikunu f’kuntatt mill-qrib bħall-iskejjel u l-universitajiet. Rati għoljin ta’ tilqim ifissru li dawn it-tifqigħat huma iżgħar milli kieku kienu jkunu mingħajr tilqim. Barra minn hekk, dawn ma jdumux fit-tul u ma jinxterdux daqskemm kienu jinxterdu kieku r-rati tat-tilqim kienu aktar baxxi.  Il-gattone jibqa’ l-aktar komuni fost il-persuni li mhumiex imlaqqma jew li mhumiex imlaqqma għalkollox. 

Teenager getting vaccinated

Kif jista’ jiġi pprevenut il-gattone? 

It-tilqim huwa l-mezz l-aktar effettiv għall-prevenzjoni tal-gattone.

Il-vaċċin tal-gattone huwa parti mill-iskeda tat-tilqim fit-tfulija fil-pajjiżi kollha tal-UE/taż-ŻEE. B’riżultat ta’ dan, il-maġġoranza tal-Ewropej huma protetti kontra l-gattone. 

Persuni bil-gattone jistgħu jgħinu biex inaqqsu t-tixrid tiegħu billi:

  • Iżommu iġjene adegwata tal-idejn
  • Jevitaw il-kuntatt ma’ persuni oħra mill-inqas matul l-ewwel ġimgħa tas-sintomi

Biex jgħinu jillimitaw it-tixrid tal-virus tal-gattone, it-tobba xi drabi jitolbu lill-persuni li għandhom il-gattone biex jiżolaw ruħhom sakemm is-sintomi tagħhom ikunu għaddew.

Kif jiġi ttrattat il-gattone?

Il-gattone normalment jitlaq waħdu fi żmien ġimagħtejn. 

It-trattament normalment ikun meħtieġ biss f’każijiet serji, biex itaffi s-sintomi u biex jittratta kwalunkwe kumplikazzjoni.