Póilió
What is polio?
Poliomyelitis is a viral disease that affects the central nervous system. Historically, it has been a major cause of death, acute paralysis and lifelong disabilities.
In 1988, a resolution was passed by the World Health Assembly to eradicate polio. Large-scale vaccination programmes have succeeded in eliminating wild polio from most areas of the world, and efforts are ongoing to stop the polio transmission that still occurs in a few remaining countries.
Vaccination is crucial in the fight against polio, and the aim is to achieve a polio-free world.
At a glance: Polio in Europe
- Viral infection that mainly affects the nervous system
- Polio spreads easily though the air and through contact with contaminated surfaces
- Before the introduction of mass vaccination, polio was a leading cause of paralysis and death in children
- Europe was declared polio free in 2002 thanks to the success of vaccination programmes
- Vaccination can prevent polio and the complications it can cause
Cad iad siomptóim phóilió?
D’fhéadfadh ionfhabhtú gan aon siomptóim, pairilis agus bás a bheith ina dtorthaí ionfhabhtaithe póilióvíris.
- Ní bhíonn aon siomptóim ar thart ar 70% díobh siúd a bhfuil póilió orthu.
- Ní bhíonn ach siomptóim éadroma ar thart ar 25% díobh siúd a bhfuil póilió orthu (e.g. fiabhras, tinneas cinn, urlacan agus buinneach).
- Tarlaíonn pairilis i níos lú ná 1% de na hionfhabhtuithe go léir agus d’fhéadfadh míchumas buan agus bás a bheith mar thoradh uirthi. Tosaíonn sé le siomptóim mheiningítis, agus ina dhiaidh sin pian trom sna matáin agus cailliúint mhothaithe agus ghluaiseachta i gcodanna éagsúla den chorp. Lá nó dhó ina dhiaidh sin, tagann laige agus pairilis. Is féidir pairilis a bheith ar aon teaglaim de ghéaga, cé gurb iad na géaga íochtair ar a bhfuil an tionchar is mó.
Cad iad aimhréidheanna phóilió?
Maidir leo siúd a bhfuil pairilis orthu, faigheann 5-15% de na daoine bás mar gheall ar na matáin análaithe a bheith díchumasaithe, agus bíonn laige bhuan ar dhá thrian díobh. I gcásanna neamhchoitianta, is féidir le póilióvíreas an inchinn a athlasadh.
Conas a scaiptear póilió?
Tá póilió an-tógálach; tarchuireann sé go héasca ó dhuine go duine. Tarchuirtear an víreas trí éilliú lámh, uirlisí, bia agus uisce le hábhar faecach ó dhuine ionfhabhtaithe agus trí bhraoiníní nó aerasóil ó scornach duine ionfhabhtaithe.
Cé atá i mbaol ó phóilió?
Is féidir le gach duine neamhvacsaínithe a bheith ionfhabhtaithe le póilióvíreas. D’fhéadfadh cosaint éigin a bheith ag naíonáin faoi bhun sé mhí ó imdhíonacht ón máthair. Mar sin féin, is iad leanaí faoi bhun cúig bliana d’aois is mó atá i mbaol ionfhabhtaithe.
I measc na bhfachtóirí a chuireann le leathadh póilió tá:
- dlús ard daonra
- drochbhonneagar seirbhíse sláinte
- drochshláintíocht
- minicíocht ard galar is cúis le buinneach
- clúdach íseal vacsaínithe póilió.
Conas póilió a chosc?
Ní féidir póilió a leigheas. Ní féidir é a chosc ach amháin trí imdhíonadh. Is féidir le daoine a bheith imdhíonach tar éis vacsaínithe nó trí bheith ionfhabhtaithe leis an víreas.
Tá dhá chineál vacsaíní ar fáil: vacsaín phóilióvíris dhíghníomhaithe (IPV) agus vacsaín bheo chaolaithe phóilió ó bhéal (OPV). Tá an dá cheann an-éifeachtach i gcoinne an phóilióvíris.
Cé nach n-úsáidtear an vacsaín OPV san AE, tá sí fós in úsáid i dtíortha áirithe a bhfuil tarchur póilió fiáin iontu chun ráigeanna a rialú. Tá OPV sábháilte agus éifeachtach agus stopann sé leathadh póilió.
Mar sin féin, go neamhchoitianta, agus i measc pobal amháin a bhfuil clúdach imdhíonta íseal iontu, is féidir leis an víreas beo lagaithe in OPV leathadh i bpobal go ceann tréimhse fada agus a shó i bhfoirm is cúis le pairilis. Ní chiallaíonn sé seo gur tháinig póilióvíreas fiáin chun cinn arís. Mar gheall air seo, tá próiseas ann chun stop a chur leis an gcineál seo vacsaíne a úsáid ar fud an domhain a luaithe is féidir tar éis tarchur póilió fiáin a dhíothú.
Tá vacsaíniú póilió le IPV mar chuid de ghnáthchláir imdhíonta leanaí i mBallstáit an AE. Is féidir an vacsaín IPV a thabhairt ina haonar nó in éineacht le vacsaíní eile (e.g. diftéire, teiteanas, triuch, heipitíteas B agus Haemophilus influenzae cineál b).
Féadfar tarchur póilió a laghdú freisin ar na bealaí seo a leanas:
- uisce glan a sholáthar
- cleachtais sláinteachais a fheabhsú
- sláintíocht níos fearr.
Conas a chóireáiltear póilió?
Níl aon chóireáil ar leith ar fáil le haghaidh géarpholaimiailítis agus déantar cásanna a bhainistiú trí na siomptóim a chóireáil. Ní féidir parailis bhuan phóilió a aisiompú, ní féidir le cóireáil ach soghluaisteacht a fheabhsú.