Vörtuveira (HPV)
Hvað er HPV?
Vörtuveira (HPV) er veirusýking sem er aðallega kynsjúkdómur sem smitast með beinni snertingu við sýktan einstakling. Hann er algengasti kynsjúkdómurinn í heimi.
Það eru til meiri en 100 tegundir HPV vírusa. Um það bil 40 þeirra geta smitað kynfærin. Að minnsta kosti 14 HPV tegundir sem flokkaðar eru sem „mikil smitáhætta“, geta valdið krabbameini, svo sem leghálskrabbameini hjá konum. Krabbamein í leghálsi (krabbamein í hálsi legsins) er algengasta krabbameinið á eftir brjóstakrabbameini sem leggst á konur á aldrinum 15–44 ára í Evrópu (1). „Miklar smitáhættu“ HPV-tegundir geta einnig valdið krabbameini í endaþarmi og kynfærum og sumum krabbameinum í höfði og hálsi, bæði hjá körlum og konum. HPV-tegundir með „litla smitáhættu“ geta valdið kynfæra- og endaþarmsvörtum.
At a glance: HPV in Europe
- Sexually transmitted infection caused by a virus
- HPV can cause cancer in men and women.
- HPV causes over 60 000 new cancer cases every year
- Vaccination can prevent HPV and its complications
- Widespread vaccination could prevent 90% of cervical cancers by 2030.
Hver eru einkenni HPV?
Í flestum tilvikum hverfur HPV sýking upp á eigin spýtur án þess að valda augljósum einkennum eða vandamálum. Hins vegar getur HPV sýkingin varað áfram og nokkrum árum sinna valdið þeim fylgikvillum sem talin eru upp hér að neðan.
Hver eru fylgikvillar HPV?
Ef HPV hverfur ekki getur það valdið:
- leghálskrabbamein eða aðrar tegundir krabbameina (t.d. í kvenskapahöftum, leggöngum, endaþarmi, reðri og sum krabbamein í höfði og hálsi)
- kynfæra- og endaþarmsvörtur
Hvernig smitast HPV?
HPV smitast með beinni snertingu, aðallega kynferðislegri, við einhvern sem er með vírusinn.
Hverjir er í áhættu að fá HPV?
Allir sem eru kynferðislega virkir eiga í hættu á að smitast af HPV.
Hvernig er hægt að koma í veg fyrir HPV?
Bólusetning stúlkna og drengja gegn HPV getur komið í veg fyrir HPV sýkingar og þar af leiðandi sjúkdóma sem tengjast HPV hjá báðum kynjum, þar með talið kynfæra- og endaþarmsvörtum, leghálskrabbameini og öðrum krabbameinum af völdum HPV. Venjubundin HPV bólusetning fer venjulega fram á aldrinum 9 til 14 ára, í samræmi við innlenda bólusetningaráætlun.
Notkun smokka er ekki 100% árangursrík til að koma í veg fyrir smit af vírusnum. Þetta er vegna þess að HPV getur einnig stundum smitað nærliggjandi húð sem er ekki varin með smokknum.
Hvernig er HPV meðhöndlað?
Það er engin meðferð til við vírusnum sjálfum, en meðhöndla má heilsufarsvandamálin af völdum HPV á mismunandi vegu. Kynfæravörtur er hægt að meðhöndla með lyfjum eða með skurðaðgerð. Hafa skal samráð við heilbrigðisstarfsfólk til að fá ráð um einstök meðferðarúrræði.
Hægt er að bera kennsl á leghálskrabbamein og vef í leghálsi sem er lýst sem „forstigskrabbamein“ snemma með skimun og meðhöndla það. Þetta er í boði fyrir konur í samræmi við innlend tilmæli. Önnur krabbamein sem tengjast HPV eru einnig meiri meðhöndlanleg þegar þau eru greind og meðhöndluð snemma, en það er engin sérstök skimunaráætlun fyrir þau.
Hvað er HPV?
Vörtuveira (HPV) er veirusýking sem er aðallega kynsjúkdómur sem smitast með beinni snertingu við sýktan einstakling. Hann er algengasti kynsjúkdómurinn í heimi.
Það eru til meiri en 100 tegundir HPV vírusa. Um það bil 40 þeirra geta smitað kynfærin. Að minnsta kosti 14 HPV tegundir sem flokkaðar eru sem „mikil smitáhætta“, geta valdið krabbameini, svo sem leghálskrabbameini hjá konum. Krabbamein í leghálsi (krabbamein í hálsi legsins) er algengasta krabbameinið á eftir brjóstakrabbameini sem leggst á konur á aldrinum 15–44 ára í Evrópu (1). „Miklar smitáhættu“ HPV-tegundir geta einnig valdið krabbameini í endaþarmi og kynfærum og sumum krabbameinum í höfði og hálsi, bæði hjá körlum og konum. HPV-tegundir með „litla smitáhættu“ geta valdið kynfæra- og endaþarmsvörtum.
--------------------------------------------------------------------
Heimildir:
(1) GLOBOCAN - International Agency for Research on Cancer – IARC: https://gco.iarc.fr/today/home
Athugið: Upplýsingarnar sem eru í þessum staðreyndablöðum eru ætlaðar fyrir almennar upplýsingar og ætti ekki að nota í staðinn fyrir einstaka sérfræðiþekkingu og mat heilbrigðisstarfsmanns.
Fleiri staðreyndablöð
Barnaveiki
Helstu staðreyndir um barnaveiki, einkenni, fylgikvilla, áhættuþætti, hvernig sjúkdómurinn dreifist, forvarnir og meðferð.
Berklar
Helstu staðreyndir um berkla (tuberculosis), einkenni, fylgikvilla, áhættuþætti, hvernig sjúkdómurinn dreifist, forvarnir og meðferð.
Haemophilus influenzae tegund b (Hib)
Helstu staðreyndir um Haemophilus influenzae tegund b (Hib), einkenni, fylgikvilla, áhættuþætti, hvernig sjúkdómurinn dreifist, forvarnir og meðferð.