1. Αρχική
  2. Σχετικά με τα εμβόλια
  3. Τρόπος δράσης των εμβολίων

Τρόπος δράσης των εμβολίων

Τα εμβόλια δρουν διδάσκοντας το ανοσοποιητικό σύστημα πώς να καταπολεμήσει μια νόσο σε περίπτωση που έρθει σε επαφή με αυτήν. Κατ' αυτόν τον τρόπο μειώνεται σημαντικά ο κίνδυνος να αρρωστήσετε σοβαρά ή να μεταδώσετε την ασθένεια σε άλλους. Τα εμβόλια μπορούν να προστατεύουν από μία ή περισσότερες ασθένειες. Κάποιες φορές, ενδέχεται να χορηγηθούν ταυτοχρόνως περισσότερα από ένα εμβόλια τα οποία παρέχουν προστασία έναντι περισσότερων ασθενειών.

Τα εμβόλια μπορούν να προστατεύουν από μία ή περισσότερες ασθένειες. Κάποιες φορές, ενδέχεται να χορηγηθούν ταυτοχρόνως περισσότερα από ένα εμβόλια τα οποία παρέχουν προστασία έναντι περισσότερων ασθενειών.

Τα περισσότερα εμβόλια περιέχουν μια εξασθενημένη ή αδρανοποιημένη (εξουδετερωμένη) μορφή του ιού ή του βακτηρίου ή ένα μικρό τμήμα αυτών, το αποκαλούμενο αντιγόνο.

Όταν το εμβόλιο χορηγείται σε ένα άτομο, το ανοσοποιητικό του σύστημα αναγνωρίζει το αντιγόνο ως «ξένο σώμα». Με τον τρόπο αυτό ενεργοποιούνται τα ανοσοποιητικά κύτταρα για την παραγωγή αντισωμάτων και τη δημιουργία μνήμης σχετικά με τον ιό ή το βακτήριο. 

Εάν, αργότερα, το άτομο έρθει σε επαφή με τον πραγματικό ιό ή το βακτήριο, το ανοσοποιητικό του σύστημα θα το θυμηθεί. Στη συνέχεια, θα δημιουργήσει τα κατάλληλα αντισώματα και θα ενεργοποιήσει γρήγορα τα αντίστοιχα ανοσοκύτταρα για να σκοτώσει τον ιό ή το βακτήριο. Έτσι, το άτομο προστατεύεται από τη νόσο.

Αντίθετα, τα άτομα που αποκτούν ανοσία επειδή νόσησαν από την πραγματική ασθένεια μπορούν να τη μεταδώσουν σε άλλους και να τους εκθέσουν σε κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών από την ασθένεια.

How vaccines work
1. Αντιγόνο 2. Αντισώματα 3. Ανοσοαπόκριση

Προστασία

Ανάλογα με τον τύπο τους, τα εμβόλια επιφέρουν διαφορετικά επίπεδα προστασίας. Η διάρκεια της προστασίας ποικίλλει ανάλογα με τη νόσο. Ορισμένα εμβόλια παρέχουν προστασία από τη νόσο μόνο για μικρό χρονικό διάστημα και χρειάζεται ενδεχομένως να χορηγηθούν αναμνηστικές δόσεις, ενώ άλλα εμβόλια παρέχουν ανοσία που μπορεί να διαρκέσει καθόλη τη διάρκεια της ζωής.

Ο εμβολιασμός δεν προστατεύει μόνο τα άτομα που έχουν εμβολιαστεί. Προστατεύει επίσης έμμεσα τα μη εμβολιασμένα άτομα στην κοινότητα, μειώνοντας τον κίνδυνο μόλυνσης. Αυτό είναι γνωστό ως συλλογική ανοσία (που ονομάζεται επίσης «ανοσία της αγέλης»).

Συστατικά

Εκτός από ένα ή περισσότερα αντιγόνα, μπορεί επίσης να προστίθενται και άλλα συστατικά που συμβάλλουν στη διατήρηση της σταθερότητας και της αποτελεσματικότητας του εμβολίου. Οι ρυθμιστικές αρχές διασφαλίζουν ότι όλα αυτά τα συστατικά είναι ασφαλή.

Στα συστατικά αυτά περιλαμβάνονται:

  • σταθεροποιητές: για τη διατήρηση της σταθερότητας των συστατικών του εμβολίου·
  • ανοσοενισχυτικές ουσίες: βελτιώνουν την ανοσοαπόκριση στο εμβόλιο καθιστώντας την αντίδραση ισχυρότερη, ταχύτερη και μεγαλύτερης διάρκειας — ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το αλουμίνιο (αργίλιο)·
  • έκδοχα:πρόκειται για αδρανή συστατικά, όπως το νερό, ή το χλωριούχο νάτριο (αλάτι), καθώς και συντηρητικά ή σταθεροποιητές που βοηθούν το εμβόλιο να παραμείνει αναλλοίωτο κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης, διατηρώντας έτσι τη δραστικότητά του.

Σε ορισμένους τύπους εμβολίων μπορεί να υπάρχουν επίσης πολύ μικρές ποσότητες άλλων ουσιών που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία παρασκευής, όπως η ωολευκωματίνη (πρωτεΐνη που βρίσκεται στα αυγά) ή η νεομυκίνη (αντιβιοτικό). Όταν οι ουσίες αυτές ενδέχεται να προκαλέσουν αντίδραση σε ευαίσθητα ή αλλεργικά άτομα, η παρουσία τους δηλώνεται στις πληροφορίες που παρέχονται στους εργαζομένους στον τομέα της υγείας και στους ασθενείς.

Είδη εμβολίων

Τα εμβόλια mRNA περιέχουν ένα μόριο που ονομάζεται αγγελιοφόρο ριβονουκλεϊκό οξύ (mRNA), το οποίο παρέχει στα κύτταρά μας οδηγίες για το πώς να καταπολεμούν μια νόσο.

Μόλις το mRNA του εμβολίου εισέλθει στα κύτταρά μας παρέχει οδηγίες για την παρασκευή μιας αβλαβούς πρωτεΐνης που αντιστοιχεί σε μέρος του ιού έναντι του οποίου παρέχει προστασία το εμβόλιο. 

Επειδή τα εμβόλια mRNA παρέχουν οδηγίες για την παραγωγή ενός μικρού τμήματος του ιού, δεν μπορούν να προκαλέσουν νόσο. 

Όταν τα κύτταρά μας αρχίσουν να παράγουν την πρωτεΐνη, το ανοσοποιητικό μας σύστημα την αναγνωρίζει ως «ξένο» σώμα, ενεργοποιεί τα ανοσοποιητικά κύτταρα και δημιουργεί αντισώματα. Η διαδικασία αυτή «διδάσκει» το ανοσοποιητικό μας σύστημα να καταπολεμά τους ιούς που περιέχουν την πρωτεΐνη. Αυτό σημαίνει ότι εάν ο οργανισμός έρθει σε επαφή με τον πραγματικό ιό θα είναι σε θέση να καταπολεμήσει καλύτερα τη μόλυνση.

Τα εμβόλια ιικού φορέα περιέχουν έναν αβλαβή ιό που απελευθερώνει ένα μικρό τμήμα του γενετικού κώδικα του ιού που προκαλεί τη νόσο στα κύτταρά μας. Παρόλο που αυτός ο κωδικός δεν μπορεί να μας κάνει άρρωστους, είναι σε θέση να προκαλέσει ανοσοαπόκριση, διδάσκοντας στο σύστημά μας πώς να καταπολεμά μια νόσο.

Τα εμβόλια ιικού φορέα είναι σε θέση να προκαλέσουν ισχυρή ανοσολογική απόκριση. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να προσφέρουν υψηλό επίπεδο προστασίας από λοίμωξη ή σοβαρή νόσο. 

Τα αδρανοποιημένα εμβόλια περιέχουν ιούς που έχουν αδρανοποιηθεί (εξουδετερωθεί) στο εργαστήριο με τη χρήση θερμότητας ή χημικών ουσιών.

Οι αδρανοποιημένοι ιοί δεν μπορούν να πολλαπλασιαστούν ή να προκαλέσουν νόσο, αλλά μπορούν, παρόλα’ αυτά, να προκαλέσουν την ανοσολογική απόκριση του οργανισμού. Όταν ένα άτομο λαμβάνει ένα αδρανοποιημένο εμβόλιο, το ανοσοποιητικό του σύστημα αναγνωρίζει τους ανενεργούς ιούς ως ξένους. Αυτό διδάσκει τον οργανισμό να παράγει αντισώματα για να καταπολεμήσει τους ιούς.

Τα ζώντα εξασθενημένα εμβόλια περιέχουν ζώντες ιούς ή βακτήρια που έχουν αποδυναμωθεί με την αλλαγή του DNA τους ή με την επιλογή ασθενέστερων ιών ή βακτηρίων που θα συμπεριληφθούν στο εμβόλιο.

Οι ιοί και τα βακτήρια που έχουν αποδυναμωθεί στα ζωντανά εξασθενημένα εμβόλια δεν μπορούν να προκαλέσουν νόσο, αλλά μπορούν, παρ’ όλα αυτά, να ενεργοποιήσουν την ανοσοαπόκριση του οργανισμού. Όταν ένα άτομο εμβολιάζεται με ζωντανό εξασθενημένο εμβόλιο, το ανοσοποιητικό του σύστημα αναγνωρίζει τα εξασθενημένα βακτήρια ή τους ιούς ως ξένα. Αυτό «διδάσκει» τον οργανισμό να παράγει αντισώματα για την καταπολέμηση των βακτηρίων ή των ιών. 

Τα ζώντα εξασθενημένα εμβόλια παράγουν ισχυρή ανοσολογική απόκριση η οποία μπορεί να διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Απαιτούνται, δηλαδή, λιγότερες δόσεις από ό,τι για άλλους τύπους εμβολίων.

Συνήθεις τύποι ζώντων εξασθενημένων εμβολίων είναι το εμβόλιο κατά της ιλαράς, της παρωτίτιδας και της ερυθράς (MMR) και το εμβόλιο κατά της ανεμοβλογιάς.

Το πρώτο εμβόλιο που αναπτύχθηκε ήταν ζωντανό εξασθενημένο εμβόλιο. Πρόκειται για το εμβόλιο κατά της ανεμοβλογιάς, το οποίο αναπτύχθηκε το 1798. Η τεχνολογία ζωντανών εξασθενημένων εμβολίων εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σήμερα σε σύγχρονα εμβόλια, όπως τα εμβόλια για την ιλαρά, την ανεμοβλογιά και τον κίτρινο πυρετό. 

Τα τοξοειδή εμβόλια περιέχουν τοξίνες που έχουν αδρανοποιηθεί και επομένως δεν είναι πλέον τοξικές.

Οι τοξίνες είναι χημικές ουσίες που παράγονται από βακτήρια και μπορούν να προκαλέσουν ορισμένες ασθένειες, όπως τέτανο και διφθερίτιδα. 

Τα τοξοειδή παρασκευάζονται στο εργαστήριο. Οι τοξίνες που προκαλούν τη νόσο αδρανοποιούνται με τη χρήση χημικών ουσιών ή θερμότητας.

Οι αδρανοποιημένες τοξίνες στα τοξοειδή εμβόλια δεν μπορούν να προκαλέσουν ασθένεια, αλλά εξακολουθούν να μπορούν να προκαλέσουν ανοσοαπόκριση του οργανισμού. Όταν ένα άτομο εμβολιάζεται με τοξοειδές εμβόλιο, το ανοσοποιητικό του σύστημα επιτίθεται στις αδρανοποιημένες τοξίνες και μαθαίνει πώς να τις εξουδετερώνει, Κατ’ αυτόν τον τρόπο «διδάσκει» το σώμα πώς να απενεργοποιεί τις τοξίνες και να προλαμβάνει τη νόσο στο μέλλον.

Τα τοξοειδή εμβόλια διδάσκουν τον οργανισμό μας να καταπολεμά τις τοξίνες που παράγονται από τα βακτήρια αντί να καταπολεμά τα ίδια τα βακτήρια.

Τα τοξοειδή εμβόλια συχνά περιλαμβάνουν ανοσοενισχυτική ουσία για να κάνουν την απόκριση ισχυρότερη.

Τα συνήθη τοξοειδή εμβόλια χρησιμοποιούνται κατά του τετάνου και της διφθερίτιδας.

Οφέλη από τον εμβολιασμό

Πώς μας προστατεύουν τα εμβόλια και πώς σταματούν την εξάπλωση των ασθενειών; Μάθετε τα οφέλη τους για τα άτομα και την κοινότητα.